چندجانبه‌گرایی محدود در خاورمیانه در جهت منافع سلطه طلبانه ایالات متحده

در سال های اخیر ایالات متحده با تمام توان در حال ترویج یک چندجانبه گرایی محدود و اختصاصی در مناطق «هند و اقیانوس آرام» و «خاورمیانه» بوده تا از آن در جهت پیشبرد راهبرد رقابت قدرت های بزرگ خود بهره ببرد.

ایالات متحده در خاورمیانه سازوکارهای مبتنی بر چندجانبه گرایی محدود نظیر گروه چهارجانبه «آی تو یو تو» (I2U2) شامل هند، اسرائیل، آمریکا و امارات متحده عربی و همین طور اجلاس «نِگِو» با حضور آمریکا، اسرائیل، امارات، بحرین، مراکش و مصر را گسترش داده است. این سازوکارهای چندجانبه گرایی محدود برای ایالات متحده شامل متحدان سنتی آن کشور هستند که علاوه بر معطوف کردن توجه خود به مسائل امنیتی و اقتصادی، ویژگی های بارز ذهنیت جنگ سرد، تقابل های اردوگاهی و ائتلاف های بلوکی را به نمایش می گذارند. آمریکا از طریق ایجاد اتحادها و شراکت های منطقه ای به دنبال آن است که با پایین آوردن هزینه و سرمایه راهبردهای خود بتواند به مقابله با ایران، روسیه و چین بپردازد و در نهایت سلطه خود بر این منطقه را همچنان ادامه دهد. این رویکرد در عین حال هم منعکس کننده کاهش قدرت مطلق آمریکا در خاورمیانه است و هم خودداری این کشور از پذیرش در حال از بین رفتن سلطه خود در این منطقه را نشان می دهد.

در حالی که وضعیت امنیتی خاورمیانه در مجموع رو به آرامش است و کشورهای این منطقه فعالانه به دنبال آشتی با یکدیگر هستند، سازوکارهای چندجانبه گرایی محدود مورد حمایت آمریکا پیوسته به بحران های امنیتی و مسابقات تسلیحاتی در خاورمیانه دامن می زنند و به ویژه شاهد افزایش تنش و بحران میان ارودگاه آمریکا و اسرائیل با ایران و حامیانش در منطقه هستیم.

سازوکارهای مبتنی بر چندجانبه گرایی محدود و اختصاصی ایالات متحده به همکاری های فراگیر در خاورمیانه منجر نخواهند شد. آمریکا قصد دارد از «آی تو یو تو» (I2U2) برای جلوگیری از تأثیرات اقتصادی چین بهره ببرد و از طریق آن یک همکاری اقتصادی منطقه ای برای رقابت با چین ایجاد کند.

توسعه سازوکارهای چندجانبه گرایی محدود مورد حمایت آمریکا در خاورمیانه البته آن جور که مورد نظر این کشور بوده پیش نرفته اند و نخستین دلیلش نیز این است که کاهش سلطه آمریکا در این منطقه فراهم کردن منابع کافی برای این سازوکارها توسط ایالات متحده را دشوار کرده است.

دومین دلیلش این است که کشورهای منطقه خاورمیانه و اعضای این سازوکارهای چندجانبه گرایی محدود در حال دنبال کردن یک سیاست خارجی متعادل و همراه با تنوع هستند و تنها کورکورانه در کنار آمریکا و برابر چین نمی ایستند و یا اقدامات ایالات متحده برای برانگیختن ایران را به اجرا نمی گذارند.

به عنوان سومین دلیل باید گفت که سازوکارهای چندجانبه گرایی محدود مورد حمایت آمریکا به عنوان سازمان های غیررسمی در برابر رویدادهای غیرقابل پیش بینی داخلی و بین المللی آسیب پذیر هستند. دومین نشست «نگو» قرار بود ابتدا ماه مارس ۲۰۲۳ در مراکش برگزار شود اما به دلیل افزایش درگیری میان اسرائیل و فلسطین چندین بار به تعویق افتاد.