پشت پرده شهرت مجازی: چگونه خرید فالوور جعلی به پولشویی کمک می‌کند؟
شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده‌اند و خرید و فروش فالوور و لایک جعلی ابزارهایی ارزان و در دسترس برای افزایش اعتبار و درآمد مجازی شده‌اند. با این‌حال، آنچه برای بسیاری روشن نیست، این است که این بازارِ ظاهراً کم‌اهمیت، چگونه می‌تواند به‌عنوان یک زنجیره مؤثر در فرآیند پولشویی عمل کند. در این مقاله، با استناد به آمارها و تحلیل داده‌های در دسترس، تأثیر خرید و فروش فالوور جعلی بر پولشویی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش‌های پولشویی در خرید و فروش فالوور
۱. ایجاد حساب‌های جعلی و پولشویی از طریق آن‌ها؛ مجرمان می‌توانند حساب‌های جعلی ایجاد کنند و از آن‌ها برای دریافت پرداخت‌های غیرقانونی استفاده کنند.
۲. پنهان‌سازی منبع پول؛ خرید فالوور و لایک جعلی می‌تواند به عنوان ابزاری برای پنهان کردن منبع واقعی درآمدهای غیرقانونی به کار رود.
۳. انتقال غیرقانونی وجوه؛ از این روش برای انتقال پول بین حساب‌های مختلف بدون جلب توجه استفاده می‌شود.
چگونه خرید فالوور جعلی به پولشویی مرتبط می‌شود؟
پولشویی از طریق خرید و فروش فالوور و لایک جعلی معمولاً به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود
• پرداخت‌های چندمرحله‌ای: شرکت‌ها یا افراد ناشناس با خرید انبوه فالوور و لایک جعلی از پلتفرم‌های واسطه، پول‌های غیرقانونی را به گردش در می‌آورند تا منبع اصلی آن مخفی شود
• شرکت‌های صوری: برخی از شرکت‌های فعال در حوزه بازاریابی دیجیتال که خدمات فروش فالوور ارائه می‌دهند، تنها پوششی برای پولشویی هستند و از طریق ایجاد فاکتورهای جعلی، درآمدهای غیرقانونی را قانونی جلوه می‌دهند
• اینفلوئنسر جعلی: برخی از مجرمان با ایجاد حساب‌های کاربری پرطرفدار اما جعلی، از تبلیغات و اسپانسرینگ برای جابه‌جایی پول‌های نامشروع استفاده می‌کنند.
• پلتفرم‌های استریمینگ و اهدای پول: نمونه‌ای از این روش در ترکیه دیده شد، جایی که ۴۰ نفر، از جمله ۳۱ استریمر در توییچ، به اتهام شستشوی بیش از ۱۰ میلیون دلار از طریق این پلتفرم بازداشت شدند. در این پرونده، گروهی از اینفلوئنسرها با دریافت کمک‌های مالی (دونیشن) از طرفداران خود، پول‌های نامشروع را وارد سیستم مالی کردند و سپس درصدی از آن را به مجرمان بازگرداندند.
رابطه علت و معلولی بین خرید و فروش فالوور و لایک جعلی با پولشویی در واقع در مسیر جریان مالی پنهان‌شده در این فرآیند نهفته است. در ظاهر، خرید فالوور جعلی تنها یک عمل تبلیغاتی برای افزایش شهرت به‌نظر می‌رسد، اما در عمل، این تراکنش‌ها ابزاری برای «پنهان‌سازی منبع پول» هستند. مجرمان با ایجاد شرکت‌های ظاهراً فعال در حوزه بازاریابی دیجیتال یا پلتفرم‌های فروش فالوور، وجوه حاصل از جرایم مانند قاچاق، کلاهبرداری یا فساد مالی را وارد این چرخه می‌کنند. در گام اول (Placement)، پول کثیف از طریق خرید خدمات مجازی وارد سیستم بانکی می‌شود؛ در گام دوم (Layering)، با انجام تراکنش‌های کوچک، انتقال بین حساب‌های مختلف و پرداخت‌های چندمرحله‌ای، منشأ آن پنهان می‌گردد؛ و در نهایت در مرحله سوم (Integration)، پول تطهیرشده به‌صورت قانونی و از طریق درآمد تبلیغاتی، اسپانسرینگ یا همکاری تجاری با برندها به چرخه رسمی اقتصاد بازمی‌گردد. این چرخه سبب می‌شود تا فضای مجازی به بستری ظاهراً مشروع برای شست‌وشوی سرمایه‌های نامشروع تبدیل شود.
آمار و داده‌های قابل استناد
به منظور درک بهتر ابعاد این مشکل، آمارهایی در مورد خرید و فروش فالوور و تأثیر آن بر بازار بازاریابی اینفلوئنسر (Influencer Marketing) ارائه شده است:
طبق داده‌های TikTok (به نقل از ایستاتیستا) در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۰٫۴۷ میلیارد لایک جعلی در این پلتفرم شناسایی و متوقف شده‌اند. در همان دوره و در همان پلتفرم، درخواست‌های “فالوور جعلی” که شناسایی شده‌اند نیز به «بیش از ۹ میلیارد» رسیده است. در گزارش HypeAuditor برای سال ۲۰۲۳، نرخ اینفلوئنسر درگیر تقلب حدود ۴۳٫۱۷٪ گزارش شده است. به استناد منبع دیگری (اس کیو مگزین)، تقریباً ۱۵٪ از حساب‌های اینستاگرام در سال ۲۰۲۵، دارای «فالوورهای ربات یا غیرفعال (bots/inactive) گزارش شده است؛ در حساب‌های تجاری اینستاگرام این رقم حدود ۱۸٫۲٪ برآورد شده است.
روش‌های مقابله با این نوع پولشویی
برای مقابله با پولشویی در خرید و فروش فالوور ، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
• افزایش نظارت پلتفرم‌ها: شبکه‌های اجتماعی باید از هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیشرفته برای شناسایی فعالیت‌های مشکوک و حذف فالوورهای جعلی استفاده کنند.
• تشدید قوانین و مقررات: دولت‌ها باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری را برای خرید و فروش فالوور جعلی و فعالیت‌های مرتبط با پولشویی در این زمینه وضع کنند
• آموزش و آگاهی‌بخشی: کاربران و شرکت‌ها باید درباره خطرات خرید فالوور جعلی آگاه شوند تا از افتادن در دام مجرمان سایبری جلوگیری کنند.
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و نهادهای مشابه بین‌المللی با رویکردی جامع به پدیده پولشویی در فضای مجازی، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، حساب‌های کاربری جعلی و تبلیغات فریبنده را به‌عنوان بسترهای نوین برای تطهیر وجوه غیرقانونی شناسایی کرده‌اند. در گزارش‌های رسمی FATF از جمله Illicit Financial Flows from Cyber-Enabled Fraud (2023) و Emerging Terrorist-Financing Risks، به صراحت آمده است که مجرمان از ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد لایه‌های پیچیده در فرآیند پولشویی استفاده می‌کنند. این نهاد هشدار داده است که شرکت‌های فعال در حوزه بازاریابی دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین، به‌ویژه آن‌هایی که تراکنش‌های خرد و غیرقابل ردیابی دارند، می‌توانند به‌طور ناخواسته یا عامدانه به پوششی برای جریان پول‌های کثیف تبدیل شوند.کارگروه مذکور توصیه می‌کند کشورها در چارچوب ارزیابی ملی ریسک (NRA) خود، تهدیدات مرتبط با رسانه‌های اجتماعی و خدمات دیجیتال را در دسته فناوری‌های نوظهور (New Technologies) قرار داده و سازوکارهای شناسایی مشتری، گزارش‌دهی تراکنش‌های مشکوک و نظارت الگوریتمی را برای این حوزه تقویت کنند.
هرچند تاکنون دستورالعمل خاصی درباره «خرید و فروش فالوور یا لایک جعلی» منتشر نشده است، اما بر اساس راهنمایی‌های FATF، این فعالیت‌ها مصداقی از «پنهان‌سازی منشأ وجوه از طریق ابزارهای دیجیتال» محسوب می‌شوند و باید مشمول همان الزامات ضد پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) شوند.
نتیجه‌گیری
خرید و فروش فالوور و لایک جعلی نه‌تنها اعتماد کاربران را خدشه‌دار می‌کند، بلکه زمینه‌ای برای فعالیت‌های غیرقانونی از جمله پولشویی فراهم می‌سازد. همان‌طور که آمارهای ارائه‌شده نشان می‌دهند، تقلب در بازاریابی اینفلوئنسر به‌طور گسترده‌ای در حال افزایش است و شرکت‌ها و مقامات نظارتی باید اقدامات جدی‌تری برای مقابله با این مسئله انجام دهند. آگاهی‌بخشی به کاربران و توسعه مقررات سخت‌گیرانه می‌تواند به کاهش سوءاستفاده از این فضا کمک کند.
نویسنده: حمید محمدعظیمی_ کارشناس آموزش مبارزه با پولشویی
