میرزا محبّعلی‌خان و منابع تاریخ صفوی!
[…] حتّی درّی افندی که در اواخر شاه‌سلطان حسین باطناً برای استنباط انقلابات ایران و ظاهراً به‌عنوان سفارت به ایران مأمور شده، روزنامه نوشته که از روزنامهٔ آن هم معلوم می‌شود که سه دفعه ایلچی شاه‌سلطان حسین برای شکایت این مادّه سلیمانیه به دولت عثمانیّه آمده بعض اراضی مغصوبه از ایران را باز به ایران رد نموده‌اند. به این جهت، به نظر همچو می‌آید که تفصیل کیفیت از تواریخ مبسوطهٔ صفویّه خصوصاً از شرح حالات شاه‌صفی تا شاه‌سلطان حسین بهتر منکشف شود.
فدوی تاریخ مبسوطی از صفویّه ندیده مگر عالم‌آرای عباسی که از بدو صفویّه تا آخر شاه‌عبّاس اوّل ضبط حالات را نموده و تفصیل حالات شاه‌صفی تا سلطان‌حسین هم در تاریخ خلدبرین ضبط است که نسخهٔ آن را مرحوم حاجی بهمن‌میرزا بهاءالدّوله داشتند. سی‌سال قبل ازین، فدوی در نسخهٔ ایشان خوانده حتّی صورت عهدنامهٔ فارسی شاه‌صفی با سلطان مراد رابع هم در آن تاریخ بود. فدوی نسخه برداشت.
اگر مصلحت می‌دانید مقرّر فرماید یک نسخهٔ تمام از تاریخ عالم‌آرای عباسی و یک نسخه از خلدبرین از ابتدای حالات شاه‌صفی تا آخر شاه‌سلطان حسین با هر تاریخی که مبسوطاً مشتمل به شرح این حالات بوده باشد، به هر نحویست اگرچه به استکتاب هم بوده باشد، زودتر برای کمترین بفرستند که موقع کار نگذشته، برسد. در وزارت جلیلهٔ [خارجه] منشیان و نویسندگان متعدّد چابک دست هستند [که] یک کتاب را در یک هفته می‌توانند محزّب و استنساخ نمایند، تا رأی مبارک چه اقتضا فرماید. (میرزا محبّعلی‌خان، ۱۴۰۴: ۶/۲۱۵)
مأخذ: میرزا محبّعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو. ۱۴۰۴. روزنامهٔ مأموریّت اسلامبول (اسناد، مکاتبات و صورت مجالس کمیسیون دوم تحدید حدود ایران و عثمانی) ۱۲۹۶-۱۲۹۱ هجری قمری. تصحیح و تحقیق نصرالله صالحی. تهران: مؤسسهٔ پژوهشی میراث مکتوب.
