سازمان همکاری شانگهای؛ حمایت قاطع از چندجانبه گرایی

شمارش معکوس برای برگزاری بیست و پنجمین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای آغاز شده است؛ نشستی که پای سران برخی کشورهای عضو نظیر هند را بعد از حدود هفت سال به چین باز می کند و این نشانه بسیار مهمی برای نقش سازمان همکاری شانگهای در تقویت همگرایی و استحکام بخشیدن به پایه های چندجانبه گرایی در جهان است.

دهلی نو اوایل این ماه اعلام کرد که نارندرا مودی نخست‌وزیر هند در اواخر ماه آگوست  برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین از ۳۱ آگوست تا ۱ سپتامبر به چین سفر خواهد کرد. این سفر که اولین سفر وی به چین در طول هفت سال گذشته محسوب می‌شود، گامی در مسیر درست برای عادی‌سازی روابط چین و هند بوده و نشان‌دهنده پیشرفتی در جهت تعمیق روابط میان کشورهای جهان جنوب است.

آخرین سفر مودی به چین در سال ۲۰۱۸ بود، ابتدا برای یک نشست غیررسمی با رئیس جمهور شی جین پینگ در شهر ووهان در ماه آوریل، و بعدا برای نشست سران سازمان همکاری شانگهای در چینگدائو در ماه ژوئن. شی جین پینگ رئیس جمهوری چین نیز به نوبه خود در سال ۲۰۱۹ برای دومین نشست غیررسمی از هند بازدید کرد. اما در ماه های پس از سفر شی، روابط دوجانبه به دلیل اختلافات مرزی رو به وخامت گذاشت.

 با توجه به تغییرات در ژئوپلیتیک، افزایش تحریم‌ها و درگیری‌ها و تنش‌های فزاینده بین غرب و جهانی جنوب، چین می‌تواند از اجلاس تیانجین به عنوان بستری برای ایجاد نظم جهانی عادلانه‌تر و منصفانه‌تر استفاده کند.

 سازمان همکاری شانگهای از زمان تأسیس، خود را به عنوان یک گروه‌بندی منطقه‌ای متمرکز بر امنیت و همکاری معرفی کرده است. عضویت اعضای بیشتر، الحاق ایران و عضویت بلاروس، نفوذ جهانی این سازمان را گسترش داده و نشان‌دهنده ظهور آن به عنوان یک گروه‌بندی در تلاش برای استقلال استراتژیک و عملکرد بدون دخالت غرب است.

 رویدادهای تدارکاتی که با حضور رؤسای وزارتخانه‌ها و دپارتمان‌های کشورهای عضو برگزار شد، نشان می‌دهد که اجلاس تیانجین بسیار موفقیت‌آمیز خواهد بود.

 اولویت‌های اجلاس تیان جین احتمالاً شامل تقویت امنیت جمعی، ادغام اقتصادی تحت چارچوب ارتقایافته ابتکار کمربند و جاده، تحول دیجیتال و تسویه تجارت به یوان، روبل و یا ارزهای دیگر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است. انتظار می‌رود توسعه آسیای مرکزی نیز در دستور کار اجلاس قرار گیرد، زیرا این منطقه در حال تبدیل شدن به عرصه‌ای برای رقابت منافع چین، روسیه، ترکیه، اتحادیه اروپا و ایالات متحده است.

 در میان بی‌ثباتی در افغانستان، تحریم‌ها علیه روسیه، درگیری‌ها در خاورمیانه و فرسایش اعتماد به نهادهای غربی، سازمان همکاری شانگهای در حال تبدیل شدن به نمادی از مقاومت در برابر مدل توسعه تک‌قطبی است که برخی قدرت‌ها می‌خواهند به کشورهای اوراسیا تحمیل کنند. چین سرمایه‌گذاری‌ها، لجستیک و یک گزینه جایگزین سیاسی برای مدل توسعه غربی ارائه می‌دهد – مدلی که حاکمیت کشورها را محترم می‌شمارد، به عدم خشونت اعتقاد دارد و به نفع متقابل عمل می‌کند.

سازمان همکاری شانگهای به بستری برای ترویج ادغام اقتصادی و سیاسی جهانی جنوب تبدیل شده است. به نظر می‌رسد این تغییر باعث نگرانی واشنگتن شده است. به همین دلیل است که ایالات متحده تلاش کشورهای عضو سازمان را برای استفاده از ارزهای خود برای تسویه تجارت، به عنوان چالشی برای دلار آمریکا می‌بیند و تلاش آن‌ها برای توسعه مسیرهای لجستیکی جایگزین و تشکیل مشارکت‌های انرژی را تهدیدی برای نظم جهانی تحت رهبری آمریکا می‌داند.

 با شناخت نفوذ فزاینده کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و کمبود ابزار برای رقابت مؤثر، دولت آمریکا تعرفه‌ها و تحریم‌های تبعیض‌آمیزی را بر بسیاری از آن‌ها اعمال کرده است تا رشد آن‌ها را محدود کند.

 آخرین نمونه تحریم‌ها در ششم آگوست بود، زمانی که آمریکا تعرفه ۵۰ درصدی بر کالاهای هندی اعمال کرد. اخطار قبلی آن برای افزودن ۱۰ درصد دیگر در پاسخ به نقش هند به عنوان عضو بریکس همچنان پابرجاست. در ابتدا، آمریکا تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای هندی اعمال کرد و سپس ۲۵ درصد اضافی به عنوان مجازاتی برای خرید نفت روسیه توسط هند.

علیرغم ملاقات اخیر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در شهر آنکوریج آلاسکا، نه  آمریکا و نه اروپا تحریم های ضد روسیه را کاهش نداده اند و حتی اروپایی ها تحریم ها جدیدی را هم علیه روسیه وضع کرده اند.

 علاوه بر این، دولت ایالات متحده سیاست «فشار حداکثری» را در قبال ایران اتخاذ کرده و تحریم‌هایی بر صنعت نفت، و بخش‌های مالی، لجستیک و هوانوردی آن اعمال کرده است. و در حال بررسی شرکت‌های چینی و هندی است که در پروژه‌های زیرساختی با ایران مشارکت دارند.

 سازمان همکاری شانگهای یک بلوک برای مقابله با غرب به رهبری ایالات متحده نیست. اما این سازمان در حال ظهور به عنوان یک گروه کلیدی سیاسی و اقتصادی است که به دنبال بهبود نظم جهانی است.

 اجلاس سران در تیانجین می‌تواند نقطه عطفی برای سازمان همکاری شانگهای باشد، زیرا به زودی می‌تواند خرد جایگزینی برای قواعد و سیستم‌های تجاری بین‌المللی به کشورهای جهان جنوب ارائه دهد.