«پنج خانه»: نگاه ویژه چین به روابط با همسایگان

همانطور که ضرب‌المثل چینی می‌گوید: “یک خویشاوند دور، به خوبی همسایه نزدیک نیست.” همانطور که همسایگان خوب از یکدیگر بازدید و حمایت می‌کنند، چین می‌داند که توسعه و شکوفایی خود به طور جدایی‌ناپذیری با صلح و رفاه کشورهای همسایه مرتبط است. برای تضمین زندگی بهتر برای مردم چین و کشورهای همسایه و ارتقای ثبات و رفاه بیشتر برای کل منطقه، شی جین‌پینگ رهبر چین، چشم‌انداز ایجاد “پنج خانه” با کشورهای همسایه را پیشنهاد کرده است.

راه آهن چین-لائوس رسماً در ۳ دسامبر ۲۰۲۱ افتتاح شد و شهر کون‌مینگ، مرکز استان یون‌نان چین، را به وینتیان، پایتخت لائوس متصل می‌کند. این راه آهن برقی با ۱۰۳۵ کیلومتری  یک پروژه برجسته از ابتکار کمربند و جاده است.

 چرا «پنج خانه» پیشنهاد می‌شود؟

این گونه نیست که مفهوم ایجاد «پنج خانه» هیچ اساس و مقدمه ای نداشته باشد و بدون مقدمه پدیدار شده باشد. بلکه این مفهوم بر اساس تعهد دیرینه چین به مسیر توسعه صلح‌آمیز شکل گرفته است. این مفهوم  ایده آل پیشنهادی شی جین‌پینگ مانند ابتکار ساخت مشترک کمربند و جاده و ابتکارات جهانی توسعه، امنیت و تمدن را در هم ادغام می‌کند. هدف آن ارتقای همکاری نزدیک‌تر و عملی‌تر است و مردم کل منطقه را قادر می‌سازد تا پنجره ای به سوی خوشبختی باز کنند و زندگی بهتری را در کنار هم داشته باشند.

مصرف‌کنندگان در حال خرید در بخش بین‌المللی کمربند و جاده در نمایشگاه چین-آسه‌آن هستند.

از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۴، حجم تجارت چین با آسه‌آن تقریباً ۶.۹۸ برابر افزایش یافت و ۶.۱۱۳۶۲ تریلیون یوان افزایش یافت و به الگویی برای ساخت مشترک با کیفیت بالای طرح کمربند و جاده تبدیل شد.

 چگونه «پنج خانه» را بسازیم؟

«پنج خانه» شامل پنج عنصر مهم است: صلح، آرامش، شکوفایی، زیبایی و دوستی، که رویکردی سیستماتیک و جامع به روابط همسایگی می‌بخشد. این مفهوم هم سنت خوب چین در دیپلماسی صلح‌آمیز و هم نوآوری قابل توجه را منعکس می‌کند.

اول، نوآوری مفهومی حکمرانی مشارکتی است که از دوجانبه به چندجانبه تغییر می‌کند. «پنج خانه» بر مشورت و حل مسائل مشترک تأکید دارد، به طوری که چندین کشور به طور مشترک به  مقابله با مسائل منطقه‌ای می‌پردازند، مانند مبارزه مشترک با جرایم فراملی و مدیریت مشترک رودخانه‌های مرزی.

دوم، نوآوری سازوکارهایی برای همکاری چندبعدی وجود دارد. همسایگان نه تنها باید در همکاری‌های اقتصادی مشارکت کنند، بلکه باید سازوکارهای پیشگیرانه مختلفی را برای ارتباط و حل مناقشات، مانند سازوکار گفتگوی زیست‌محیطی چین و آسه‌آن در مورد تغییرات اقلیمی، ایجاد کنند تا به طور مؤثرتری به چالش‌های مشترک پاسخ دهند.

یک نیروگاه فتوولتائیک شناور در استان خون کائن، تایلند. این نیروگاه که توسط یک شرکت چینی ساخته شده است، می‌تواند نیازهای برق یکصد هزار خانوار محلی را تأمین کند و انتشار دی اکسید کربن را سالانه ۳۲ هزار تن کاهش دهد. در سال ۲۰۲۴، این پروژه جایزه نوآوری انرژی سبز آسه‌آن را از آن خود کرد.

سوم، نوآوری مبتنی بر اجرای پروژه ها طبق چک لیست های موجود. ابتکار “پنج خانه” فقط در حد یک حرف و یک شعار نیست؛ بلکه از طریق پروژه‌های مشخص در حال پیشرفت است. به عنوان مثال:

برای ساختن یک سرزمین آرام و صلح‌آمیز، چین و ویتنام با موفقیت مرز دریایی را در خلیج بی‌بو مشخص کردند و یک خط تلفن ویژه برای جلوگیری از تشدید اختلافات ایجاد کردند. گشت‌های مشترک و اجرای قانون در رودخانه مکونگ توسط چین، لائوس، میانمار و تایلند به نتایج قابل توجهی دست یافته است، به طوری که جرایم عمده بیش از ۹۰ درصد کاهش یافته و بیش از ۱۰ هزار کشتی تجاری اسکورت شده‌اند. چین، قزاقستان، ازبکستان و سایر کشورها در حال ترویج ادغام طرح کمربند و جاده با استراتژی‌های توسعه‌ای مربوطه خود هستند، همکاری در حوزه‌های امنیت انرژی مانند پروژه‌های فتوولتائیک را تعمیق می‌کنند، خطرات امنیتی را از طریق توسعه اقتصادی کاهش می‌دهند و از عملیات مشترک برای مختل کردن قاچاق اسلحه، قاچاق مواد مخدر و کانال‌های نفوذ افراط‌گرایان استفاده می‌کنند که به طور موثر شبکه‌های جنایی فراملی را مهار کرده و موانع امنیتی داخلی را تقویت می‌کنند.

تیم گشت مشترک و اجرای قانون چین، لائوس، میانمار و تایلند را در رودخانه مکونگ نشان می‌دهد.

مفهوم  “پنج خانه” از کجا آمده است؟  ریشه در حکمت تمدن چین

مفهوم «پنج خانه» ریشه عمیقی در تمدن دیرینه چین دارد: یک خانه آرام از سنت‌های «ارزش نهادن به هماهنگی» و «همکاری هماهنگ میان همه ملت‌ها» سرچشمه می‌گیرد. چین از گذشته تاکنون از حل اختلافات از طریق گفتگو و مشورت حمایت کرده و با استفاده از زور مخالف بوده است. یک خانه آرام از مفهوم کنفوسیوس مبنی بر «انسجام بزرگ زیر آسمان» سرچشمه می‌گیرد. چین با همسایگان خود برای مبارزه با تهدیدات تروریستی علیه امنیت، دقیقاً برای محافظت از زندگی مسالمت‌آمیز مردم خود، همکاری می‌کند.

یک خانه مرفه، خرد چین یعنی «حین ضمن تحقق توسعه خود، به دیگران نیز کمی می کند» را نشان می دهد وهمچنین به معنی دستیابی به رفاه مشترک از طریق همکاری چندجانبه است.

یک خانه زیبا، مفهوم اکولوژیکی «هماهنگی بین انسان و طبیعت» را برجسته می کند. چین طرفدار توسعه سبز بوده و با همسایگان خود برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی همکاری می‌کند.

یک خانه دوستانه، اصل دوستی با همسایگان را نشان می دهد. «دوستی بین ملت‌ها به دوستی میان مردمانشان بستگی دارد.» تسهیل تبادلات و ارتباطات فرهنگی با هدف تقویت بنیان دوستی بین مردم انجام می‌شود.

 ارزش استراتژیک «پنج خانه» چیست؟  

در مقایسه با استراتژی‌های همکاری بین‌المللی ایالات متحده، مانند «استراتژی هند و اقیانوسیه» ایالات متحده-ژاپن-هند-استرالیا، مفهوم «پنج خانه» ، فراگیری و سازندگی روشنی از خود نشان می دهد.

منطقه بندری یانگ‌شان در شانگهای تا سال ۲۰۲۴، توان عملیاتی سالانه کانتینر بندر شانگهای از ۵۰ میلیون TEU فراتر رفت و رکورد جهانی جدیدی را در بندر ثبت کرد.

بندر شانگهای در حال حاضر نزدیک به ۳۵۰ مسیر بین‌المللی را اداره می‌کند و بیش از ۷۰۰ بندر را در بیش از ۲۰۰ کشور و منطقه به هم متصل می‌کند.

از نظر حکومت جهانی، «پنج خانه» همکاری منطقه‌ای را از اتصال «سخت‌افزاری» زیرساخت‌ها گرفته تا ادغام عمیق قوانین، استانداردها، مکانیسم‌های واکنش اضطراری و سایر «نرم‌افزارها» ارتقا می‌دهد و ظرفیت جمعی را برای پاسخگویی به چالش‌ها افزایش می‌دهد.

از نظر دستیابی به مدرنیزاسیون، «پنج خانه» یک مدل توسعه را نشان می‌دهد که به شرایط ملی هر کشور احترام می‌گذارد و بر استقلال، فراگیری و پایداری تأکید می‌کند و درس‌های ارزشمندی را برای سایر کشورهای در حال توسعه ارائه می‌دهد.

از نظر حفظ چندجانبه‌گرایی، «پنج خانه» از طریق اقدامات واقعی مانند ارتقاء سازمان همکاری شانگهای و گسترش RCEP، نظم بین‌المللی عادلانه‌تر و منصفانه‌تری را ترویج می‌دهند و قطعیت ارزشمندی را به جهانی آشفته تزریق می‌کنند.

دانشجویان تاجیک را در حال یادگیری خوشنویسی چینی در موسسه کنفوسیوس در دانشگاه ملی تاجیکستان هستند.

ابتکار «پنج خانه بزرگ» به وضوح خرد صلح و همکاری در تمدن چین در عصر جدید را تجسم می‌بخشد. این ابتکار بر اساس اصل «دوستی، صداقت، منافع متقابل و فراگیری» در روابط همسایگی، سرنوشت چین و کشورهای همسایه آن را از طریق پروژه‌های مشارکتی که به نفع مردم است، به هم نزدیک‌تر می‌کند. چین با اقدامات واقعی، تمایل خود را برای همکاری در ساخت این «پنج خانه بزرگ» و به اشتراک گذاشتن صلح، آرامش، شکوفایی، زیبایی و دوستی به همسایگان خود نشان داده است.