مبارزه با بیابان‌زایی در شینجیانگ؛ از پیشروی شن‌ها تا توسعه سبز
ایستادن بر سکوی دید در پایگاه کنترل بیابان «هه‌دونگ» در شهرستان چیه‌مو واقع در منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ (شمال غربی چین)، چشم‌اندازی از دیواری سبز به طول بیش از ۲۰ کیلومتر را پیش چشم قرار می‌دهد؛ دیواری از جنگل‌های بادشکن و تثبیت‌کننده شن که همچون «دیوار بزرگ سبز» در دل بیابان امتداد یافته و تپه‌های شنی متحرک گذشته را به عقب رانده است.
این دیوار مستحکم که از درختانی مانند تاغ، گز، ساکسول و خنجک تشکیل شده، از شهرستان چیه‌مو محافظت می‌کند؛ منطقه‌ای که تنها با رودخانه «چرچن» از بیابان جدا شده است. این دیوار سبز، شاهد دگرگونی بزرگی در این منطقه است: از «پیشروی شن‌ها و عقب‌نشینی انسان» به «پیشروی انسان و عقب‌نشینی بیابان».
شهرستان چیه‌مو در قلب بیابان «تکلیمکان» قرار دارد؛ منطقه‌ای که با طوفان‌های مداوم شن و خشکی شدید روبروست و از جمله آسیب‌پذیرترین مناطق چین در برابر باد و شن به شمار می‌رود. در سال ۱۹۹۸، پس از تحمل سال‌ها طوفان‌های شن، چیه‌مو نخستین ایستگاه کنترل شن را در سطح شهرستان در منطقه خودمختار اویغور شینجیانگ تاسیس کرد.
«قربان رضی» یکی از هفت کارمند نخست این ایستگاه بود. او بیش از دو دهه، از طلوع تا غروب، در دل شرایط سخت کویری – از ساخت جاده و پل گرفته تا بریدن نی، احداث شبکه‌های حصیری، کاشت نهال و آبیاری – در منطقه‌ای خشک و خشن در جنوب شینجیانگ فعالیت کرده است.
او می‌گوید: این کار به سادگی حفر چاله و کاشت درخت نیست. گاهی یک طوفان، نهال‌های تازه‌کاشته‌شده را از بین میبرد و باید دوباره از نو شروع کنیم.
در آن روزها، برای آبیاری، آب را با سطل از رودخانه چرچن می‌آوردند؛ اما بعدها با لوله‌کشی مکانیزه و آبیاری قطره‌ای، بهره‌وری کار به شکل چشمگیری افزایش یافت.
قربان، نمادی از مبارزان بیابان‌زدایی چیه‌مو است؛ کسانی مقاوم، بااراده و شجاع که با دستان خود، لکه‌های سبز را در دل بیابان گسترش داده‌اند. تلاش‌های آنها الهام‌بخش تبدیل کنترل بیابان به پروژه‌ای زیست‌محیطی با مشارکت عمومی شد. طی ۲۷ سال گذشته، بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این شهرستان در کاشت درختان مشارکت کرده‌اند.
در جایی که زمانی فقط شن‌های زرد دیده می‌شد، اکنون سبزی دل‌نوازی جای گرفته است. این دگرگونی باعث بهبود محسوس شرایط اقلیمی و زیست‌محیطی شده است: شمار روزهای طوفان شن و گردوغبار به شدت کاهش یافته و میانگین بارندگی سالانه به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.
در سال‌های اخیر، شهرستان چیه‌مو با پیروی از رویکرد «استفاده از صنایع زیست‌محیطی برای حفظ پروژه‌های بوم‌شناختی»، توانسته سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از جمله شرکت‌ها را به سمت مشارکت در کنترل بیابان جلب کند. در میان جنگل‌های بیابانی، گیاهان اقتصادی مقاوم به خشکی مانند «خورناسیان»، «ونگون» و توت پروتئینی کشت می‌شود که زنجیره‌ای کامل از تولید تا فروش ایجاد کرده‌اند. با افزایش ارزش سالانه تولید، این شهرستان راهی تازه برای بیابان‌زدایی پایدار و جنگل‌کاری در پیش گرفته است.
همچنین با تاسیس «پارک ملی بیابان چیه‌مو»، دولت محلی به دنبال راه‌های جدیدی برای تقویت اقتصاد منطقه از طریق توسعه گردشگری بیابانی است
