تنگنای راهبردی اسرائیل در نوار غزه
«وانگ جِن»، پژوهشگر ارشد «مؤسسه مطالعات بین‌الملل» وابسته به «آکادمی علوم اجتماعی شانگهای» و معاون مدیر «مرکز مطالعات یهود» در شانگهای، طی یادداشتی در روزنامه «چاینا دیلی» تاکید کرد که اسرائیل در پرونده غزه با یک تنگنای راهبردی روبرو شده است.
از زمان آغاز درگیری‌های شدید میان اسرائیل و فلسطین در اکتبر ۲۰۲۳، عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه به مرگ بیش از ۵۴ هزار نفر انجامیده است. ایالات متحده چهارشنبه ۴ ژوئن (۱۴ خرداد) قطعنامه شورای امنیت را که خواستار «آتش‌بس فوری، بدون قید و شرط و دائمی» در غزه بود، وتو کرد؛ این در حالی است که ۱۴ عضو دیگر شورا به آن رأی موافق دادند. این تصمیم به‌احتمال زیاد بحران انسانی شدیدا حاد در غزه را تشدید خواهد کرد.
در واقع، اسرائیل در میانه یک تنگنای راهبردی گرفتار شده که با اهدافی نامشخص و مخاطراتی رو به افزایش همراه است. این تنگنا دست‌کم سه بُعد دارد: نظامی، اخلاقی و سیاسی.
نخست، بُعد نظامی این تنگنا در تضعیف وضعیت بازدارندگی سنتی اسرائیل نمایان است. از زمان «جنگ یوم کیپور» در سال ۱۹۷۳، اسرائیل هیچ شکست نظامی بزرگی را تجربه نکرده و همین موضوع موجب شکل‌گیری تصویری از شکست‌ناپذیری این کشور شده است. اسرائیل به‌طور گسترده به‌عنوان تنها قدرت هسته‌ای در خاورمیانه شناخته می‌شود و از برتری نظامی قابل‌توجهی در منطقه برخوردار است.
مهم‌تر از همه، اسرائیل از حمایت ایالات متحده بیش از بسیاری از اعضای ناتو برخوردار است، آن‌هم بدون آنکه عضو این اتحاد نظامی ترانس‌آتلانتیک باشد. با این حال، حتی با بهره‌گیری از چنین برتری نظامی گسترده‌ای، این کشور نه تنها نتوانست مانع حملات حماس در اکتبر ۲۰۲۳ شود، بلکه در واداشتن این گروه به تسلیم نیز ناکام مانده، چه برسد به بیرون راندن کامل آن از نوار غزه طی یک سال و نیم گذشته. با وجود دستاوردهای نظامی اسرائیل در غزه، حماس عملا افسانه شکست‌ناپذیری این کشور را زیر سؤال برده است. اگر یک بازیگر غیردولتی که تحت محاصره‌ای طولانی‌مدت قرار دارد قادر به ایجاد چنین چالشی در عرصه نظامی باشد، آنگاه کارایی بازدارندگی نظامی اسرائیل تا چه اندازه خوب است؟
اسرائیل همچنین با یک تنگنای اخلاقی عمیق مواجه است. تمرکز جهانی پس از جنگ جهانی دوم بر جنایات نازی‌ها، نه فقط به ریشه‌کنی یهودستیزی در بسیاری از نقاط جهان انجامید، بلکه زمینه را برای جلب همدردی و حمایت گسترده بین‌المللی از اسرائیلِ تازه‌تاسیس فراهم کرد. اما اکنون، با کشته شدن بیش از ۵۴ هزار نفر و شکل‌گیری یک بحران انسانی شدید در نوار غزه، اسرائیل تدریجا در حال فرسایش همان پایه‌های اخلاقی است که مشروعیت بین‌المللی خود را بر آن بنا کرده بود.
غزه با کمبود شدید غذا، دارو و سایر نیازهای حیاتی مواجه است. درخواست دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل برای صدور مجوز ورود کمک‌های بشردوستانه به منظور تامین غذا و دیگر مایحتاج ضروری ۲.۱ میلیون نفر، با بی‌توجهی اسرائیل روبه‌رو شده است. در شرایطی چنین بحرانی، هر توجیهی که اسرائیل برای ادامه تهاجم خود به مردم فلسطین مطرح می‌کند، غیرقابل قبول جلوه می‌کند. از همین رو حتی رهبران آلمان ـ کشوری که به «منطق دولتی» اسرائیل باور دارد ـ نیز تاکید کرده‌اند که حملات هوایی اسرائیل به غزه «هیچ منطقی» ندارد و «غیرقابل تحمل» است.
وقتی صحبت از تنگنای سیاسی می‌شود، ماجراجویی نظامی اسرائیل ممکن است موقتا خواسته‌های رادیکال برخی گروه‌های راست افراطی را برآورده سازد، اما در مقابل، نارضایتی عمیقی را در میان بخش‌های بزرگی از جمعیت طرفدار صلح اسرائیل برانگیخته است، به‌گونه‌ای که اعتراضات ضدجنگ علیه دولت بنیامین نتانیاهو همچنان ادامه دارد. این شکاف داخلی، برای توسعه بلندمدت اسرائیل که وحدت و هویت ملی آن در میان جوامع مختلف یهودی، پایه و اساس دولت بودن آن محسوب می‌شود، بیش از آنکه سودمند باشد، زیان‌بار خواهد بود.
در سطح جهانی، با وجود مجموعه‌ای از موفقیت‌های نظامی بی‌معنا در غزه، اسرائیل هرگز نتوانسته راه‌حل سیاسی مؤثری ارائه دهد. این وضعیت نه‌تنها عملیات نظامی اسرائیل در غزه را به یک «چرخه‌ای توقف‌ناپذیر» تبدیل کرده، بلکه روند آشتی میان اسرائیل و کشورهای عربی را نیز به‌طور نامحدود به تعویق انداخته است. هم‌زمان، واکنش تند اسرائیل به قطعنامه‌های آتش بس سازمان ملل، از جمله موارد دیگر، پایه‌های حقوقی دولت اسرائیل را با چالش مواجه کرده، چرا که این کشور بر اساس قطعنامه تقسیم سال ۱۹۴۷ سازمان ملل تاسیس شده است.
علاوه بر این، با وجود ادعای اسرائیل مبنی بر اینکه تنها «سرزمین یهودیان» در جهان است، ماجراجویی‌های نظامی این کشور موجی از یهودستیزی را در بسیاری از نقاط جهان، در مقیاسی که از زمان جنگ سرد بی‌سابقه بوده، شعله‌ور کرده و تهدیدی جدی برای یهودیان ساکن دیگر کشورها ایجاد کرده است.
اسرائیل باید واقعیت زندگی مردم فلسطین در نوار غزه را بپذیرد، از تکیه بر قدرت نظامی دست بکشد و در پی راه‌حلی واقع‌گرایانه، صلح‌آمیز و پایدار برای مسئله فلسطین باشد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که اسرائیل به عقلانیت بازگردد و از این تنگنای راهبردی خارج شود.
