نوروز؛ پیونددهنده فرهنگی ملت‌های اکو و نماد صلح، اعتدال و مدنیت
در همایش نوروزگاه که به همت موسسه فرهنگی اکو برگزار شد، کشورهای عضو، اندیشمندان و فرهنگیان از ایران، افغانستان، تاجیکستان و دیگر کشورهای عضو، نوروز را نماد وحدت، صلح و میراث مشترک فرهنگی دانستند و بر لزوم بهره‌برداری فرهنگی و اقتصادی از این آیین کهن در راستای همگرایی منطقه‌ای تأکید کردند.
دکتر سعد خان، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، در همایش نوروزگان ضمن خوشامدگویی به میهمانان، نوروز را یکی از مهم‌ترین جشن‌های کشورهای عضو اکو دانست.
وی در سخنان خود اظهار کرد: به نظر من، نوروز مهم‌ترین جشنواره در میان کشورهای عضو اکو است؛ جشنی که مردم این ۱۰ کشور را که قرن‌هاست نوروز را گرامی می‌دارند، گرد هم می‌آورد و پیام عشق و دوستی را به همراه دارد.
دکتر سعدخان با تأکید بر اهمیت فرهنگی و تاریخی نوروز، افزود: این جشنواره، فراتر از مرزها، نماد وحدت، همبستگی و پیوندهای مشترک ملت‌های منطقه است.
نوروز بستری برای همکاری فرهنگی و اقتصادی کشورهای عضو اکو است
دکتر پریچهر سلطانی زراسوند، شاعر، پژوهشگر، و نویسنده کتاب «سردار بی‌بی مریم بختیاری»، نیز در این همایش با تأکید بر ظرفیت‌های این آیین کهن، بر لزوم برنامه‌ریزی مشترک کشورهای عضو اکو برای بهره‌برداری فرهنگی و اقتصادی از نوروز تأکید کرد.
وی با اشاره به کلیپ‌های پخش‌شده از کشورهای مختلف عضو اکو گفت: در سپهر فرهنگی اکو، نوروز می‌تواند فرصت‌های بسیار ارزشمندی برای همگرایی ایجاد کند. با وجود گذشت بیش از سه هزار سال، این جشن همچنان در میان همه این کشورها گرامی داشته می‌شود و می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت‌های مشترک فرهنگی و هنری باشد.
دکتر سلطانی افزود: کشورها می‌توانند با بهره‌گیری از هنرمندان بومی خود، برنامه‌های نوروزی مشترک برگزار کنند و حتی آداب و رسوم مشابه را در قالب مسابقات فرهنگی ارائه دهند. امروز نیز شاهد اشتراکات فراوانی همچون آیین سمنوپزان، سبزه‌های نوروزی و سایر سنت‌های پیش و پس از تحویل سال بودیم.
او در پایان تأکید کرد: نوروز می‌تواند به عنوان یک ویژگی مشترک در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، هنری و حتی اقتصادی میان کشورهای عضو اکو مورد توجه جدی قرار گیرد.
نوروز فرصتی برای بازشناسی پیوندهای فرهنگی ملت‌های عضو اکو است
دکتر عباس قنبری غدیوی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی چهارمحال و بختیاری، پژوهشگر فرهنگ مردم و مدرس دانشگاه، در همایش نوروزگاه با تأکید بر اشتراکات فرهنگی ملت‌های عضو این سازمان، نوروز را بستری مناسب برای تقویت همبستگی منطقه‌ای دانست.
وی گفت: کشورهای عضو اکو در واقع یک ملت واحدند که مرزهای سیاسی امروز آن‌ها را جدا کرده‌اند، اما در ژرف‌ساخت فرهنگی، پیوندی دیرینه و مشترک دارند. نوروز، به عنوان یک آیین تاریخی، می‌تواند نماد این همبستگی باشد و در قالب فرهنگ زیسته و تجربه‌ی مشترک از آن، بازتعریف شود.
دکتر قنبری غدیوی پیشنهاد کرد: برپایی “نوروزگاه”های مشترک که در آن کشورها آداب و رسوم، پوشش سنتی، موسیقی محلی، غذاهای بومی و سفره‌های نوروزی خود را به نمایش بگذارند، می‌تواند نشانگر اشتراکات فرهنگی عمیق میان ملت‌ها باشد.
او افزود: ما در نمادها و سنت‌های نوروزی مانند پخت سمنو، گرچه در ظاهر تفاوت‌هایی می‌بینیم، اما در معنا یکی هستیم. سمنو از گندم به‌دست می‌آید؛ نماد گرما، زندگی و رشد. همچنین در سنت نوروز، اسراف جایی ندارد؛ هرچه در سفره نوروز قرار می‌گیرد، حاصل دسترنج مردم و نشانه‌ای از تولید مردمی و امید به آینده است.
دکتر قنبری در پایان با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری نوروز گفت: نوروز می‌تواند محور توسعه فرهنگی، حفظ محیط زیست، ترویج گردشگری و گسترش ارتباط میان خرده‌فرهنگ‌ها باشد. برگزاری تورهای نوروزی و دیدارهای بین‌فرهنگی در این ایام، گامی مهم برای تقویت تعاملات میان کشورهای عضو اکو خواهد بود.
نقش بی‌بدیل نوروز و حافظ در فرهنگ و ادبیات ایران
دکتر کامران کاظم‌زاده، مدیر پیشین شبکه سلامت، شبکه فرهنگ و رادیو صدای آشنا، در مراسم نوروزگاه با اشاره به جایگاه نوروز در فرهنگ و ادبیات ایران، گفت: حافظ به عنوان حافظه تاریخی ما ایرانیان، نقشی بی‌بدیل در ادبیات فارسی ایفا کرده است. پیش از او نیز چهره‌های بزرگی همچون فردوسی ومولانا در عرصه‌های دیگر فرهنگی و ادبی ومعرفتی چنین نقشی را بر عهده داشته‌اند.
وی افزود: با این مقدمه می‌توان توجه به نوروز را یکی از ابعاد فکری و معرفتی شاعران ایران‌زمین دانست؛ مفهومی که از دل سنت و تاریخ برخاسته و در آثار بسیاری از بزرگان ادب فارسی بازتاب یافته است.
کاظم‌زاده با بررسی نقش شاعران در بازتاب نوروز در اشعار خود، اظهار داشت: دربحث هویت وهویت سازی هرشخص یاهر گروه درهرموقعیت زمانی ومکانی توان ایفای چندنقش را داردکه در این تقسیم‌بندی، شاعران نیز درآفرینشهای فکری وهنری به فراخور نقش خود د یکی ازاین پنج گروه قرارمیگیرند: گروهی که نقش نظاره گر انفعالی دارند، گروهی هوراکش دیگران وجریانهای جاری هستند، گروهی مصرف کننده محصولات دیگرانندودنباله رو مقلدهستند، گروهی برهم زننده ومخرب اند ودرهوای نوآوری هنجارشکنی میکنند وسرانجام گروهی فعال و اثرگذارندوبا کنشگری وابداع وخلاقیت افقهای تازه را می نمایانند شاعرانی چون حافظ ، مولانا ، سعدی وفردوسی ازاین گروهند.فرخی، منوچهری و انوری با سرودن اشعاری در ستایش طبیعت، شادمانی و زیبایی‌های بهاری، به نوروز توجه کرده انداما افق جدیدی را برروی ما نگوشنده اند.
وی همچنین به جایگاه نوروز در ادبیات عرب اشاره کرد و گفت: ابونواس اهوازی از جمله شاعرانی است که در خمریات و اشعار بهاری‌اش، با زبانی فاخر و تأثیرگذار، نوروز را ستوده است وتاثیر اوبرشاعران بزرگ ایرانی غیرقابل انکاراست .
او بخشی از اشعار کلاسیک مرتبط با نوروز را نیز قرائت کرد:
زباغ ای باغبان ما را همی بوی بهار آید، کلید باغ ما را ده
که فردامان به کار آید، چو اندر باغ تو بلبل
به دیدار بهار آید، تو را مهمان ناخوانده
به روزی صد هزار آید
کاظم‌زاده در پایان، نوروز را جلوه‌گاه شادی،معارف انسانی وپیوند باطبیعت و ستایش زندگی دانست و با اشاره به مفاهیم نهفته در اشعار بزرگان، نوروز را فراتر از یک مناسبت تقویمی و به عنوان نمادی از حیات فرهنگی و هنری ملت ایران توصیف کرد.
نوروز، جشن صلح و اعتدال در سپهر فرهنگی ایران و منطقه است
دکتر اردشیر صالح‌پور، عضو انجمن مفاخر و میراث فرهنگی کشور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در همایش نوروزی کشورهای عضو اکو، نوروز را جشن صلح، مهر و اعتدال دانست و بر اهمیت آن به‌عنوان میراث مشترک فرهنگی منطقه تأکید کرد.
وی در سخنرانی خود گفت: جشن نوروز، جشن صلح است؛ جشنی که در آن کدورت‌ها، قهرها و کینه‌ها باید کنار گذاشته شده و جای خود را به مهر، مهربانی و دوستی دهند. نوروز فرصتی است تا همه در کنار یک سفره بنشینند و شادی و صمیمیت را تجربه کنند.
دکتر صالح‌پور با اشاره به گستره فرهنگی نوروز، افزود: نوروز میراث مشترک کشورهای حوزه آسیای میانه، شبه‌قاره هند، سرزمین فلات ایران و بسیاری دیگر از تمدن‌های کهن منطقه است. بهتر است از واژه ‘سپهر فرهنگی نوروز’ استفاده کنیم؛ چراکه فرهنگ، مفهومی آسمانی و بی‌مرز است که زیر سایه مهر یک آسمان، دل‌ها را به یکدیگر پیوند می‌دهد.
وی همچنین نوروز را نماد اعتدال دانست و گفت: در فرهنگ نوروز، افراط و تفریط جایی ندارد. روز نوروز، دقیقاً زمانی است که روز و شب برابرند؛ این تعادل طبیعی، نماد برابری، عدالت و فضیلت انسانی است. همان‌گونه که فیلسوفان بزرگی همچون ارسطو و شکسپیر، فضیلت و اعتدال را عامل سعادت انسان می‌دانستند، نوروز نیز تجلی همین آموزه‌هاست.
صالح‌پور در پایان تأکید کرد: نوروز می‌تواند در سپهر فرهنگی ملت‌های منطقه، الهام‌بخش صلح، همزیستی و توسعه پایدار فرهنگی باشد.
نوروز، تجلی فرهنگ مدنی و پیام‌آور صلح در سپهر فرهنگی منطقه است
دکتر شاهمنصور خواجه اف، کارشناس فرهنگی از کشور تاجیکستان، در ادامه همایش نوروزی کشورهای عضو اکو با اشاره به اهمیت فرهنگی و تمدنی نوروز، این جشن کهن را تجلی مدنیت، نماد اعتدال و پیام‌آور صلح و دوستی در منطقه دانست.
وی اظهار داشت: منطقه ما، که آن را به‌درستی ‘سرزمین خورشید’ می‌نامند، در سپهر نوروز با مشترکات فرهنگی فراوانی میان کشورهای عضو اکو شناخته می‌شود. مردم این سرزمین‌ها، با طبیعتی آمیخته از خرسندی درونی، آیین نوروز را با شور و شکوه برگزار میکنند.
دکتر خواجه اف با اشاره به آداب و رسوم نوروزی در فرهنگ تاجیکی افزود: در ایام نوروز، همه بهترین لباس‌ها را به تن میکنند، خانه‌ها را پاکیزه می‌سازند و به دیدار خانواده‌هایی می‌روند که در طول سال عزیزی را از دست داده‌اند. این رسم‌ها، بازتابی از روح همدلی و همزیستی در میان مردمان منطقه است.
او همچنین نوروز را نماد اعتدال و تعادل دانست و گفت: نوروز دقیقاً در زمانی برگزار می‌شود که روز و شب با هم برابر می‌شوند. این لحظه دقیق نجومی، که ایرانیان با ظرافت آن را درک کرده‌اند، به یک مفهوم فرهنگی بزرگ تبدیل شده است؛ نمادی از برابری، عدالت و میانه‌روی که در آموزه‌های ارسطو و شکسپیر نیز بر آن تأکید شده است.
دکتر خواجه اف در بخش پایانی سخنان خود خاطرنشان کرد: نوروز تنها یک آیین نیست؛ بلکه آغاز مدنیت، شهرنشینی، رام کردن طبیعت، و عفو و آبادانی است. در فرهنگ ایرانی، این جشن را به جمشید نسبت می‌دهند؛ کسی که هم حیوانات را رام کرد و هم کاریزها و زمین‌ها را آباد ساخت. نوروز، با پشت سر گذاشتن زمستانِ کرخت و اخم‌آلود، پیام‌آور روشنایی، سازندگی و حیات دوباره است.
نوروز در افغانستان، پیوندی از آیین، اسطوره و معنویت است
استاد ارشاد احراری، پژوهشگر و مدرس افغانستان‌شناسی، در ادامه همایش نوروزی کشورهای عضو اکو، با اشاره به ریشه‌های عمیق نوروز در فرهنگ افغانستان، این جشن را تلفیقی از آیین‌های اسطوره‌ای، معنویت دینی و شادی جمعی دانست.
وی با تأکید بر اشتراک فرهنگی افغانستان با ایران در گرامیداشت نوروز، گفت: افتخار ما این است که افغانستان تنها کشوری‌ست که همچون ایران، روز نخست فروردین را به‌عنوان آغاز سال نو جشن می‌گیرد. نوروز در افغانستان، نه‌تنها جشن آغاز سال است، بلکه فرصتی برای تجدید روح، احترام به نیاکان و بازآفرینی شادی در جامعه به‌شمار می‌آید.
استاد احراری ادامه داد: یکی از رسوم برجسته نوروزی در افغانستان، حضور گسترده مردم در زیارتگاه‌هاست. مردم از نخستین ساعات سال نو، به زیارتگاه‌هایی چون حرم منسوب به حضرت علی(ع) در مزارشریف، و سایر زیارتگاه‌ها در کابل و دیگر ولایات کشور می‌روند. این آیین، نمادی از پیوند معنوی نوروز با باورهای دینی و احترام به ارواح گذشتگان است.
وی همچنین به جشن میله گل سرخ در شهر مزارشریف اشاره کرد و آن را یکی از شاخص‌ترین رویدادهای فرهنگی نوروزی افغانستان معرفی کرد و گفت: این جشن، علاوه بر وجه آیینی، رویکردی اسطوره‌ای و فرهنگی نیز دارد که در آن، شعر، موسیقی، خوراک‌های سنتی و آیین‌های کهن به نمایش درمی‌آید. زنان در این مراسم با پخت غذاهای شیرین و سنتی، نماد مهر، سخاوت و آغاز روزهایی شیرین در سال جدید می‌شوند.
احراری با اشاره به مضمون شادی در شعرهای نوروزی افغانستان، سخنان خود را با خوانش غزلی معنوی به پایان رساند و گفت:
وقتی سکوت سینه‌ام آواز می‌شود / سالی نبود، بهار من آغاز می‌شود…
او ضمن قدردانی از برگزارکنندگان همایش، تاکید کرد: نوروز در افغانستان، تجلی همزمان سنت، اعتدال، اسطوره و امید به فردایی روشن است.
