مذاکرات ایران و آمریکا؛ آزمون تعهد و مسئولیت‌پذیری ایالات متحده
عمان میزبان مذاکرات عجیب ایران و آمریکاست. عجیب از این جهت است که دو طرف با آنکه در یک مکان حاضرند، اما از عمان به عنوان واسطه برای انتقال پیام‌های غیرمستقیم استفاده می‌کنند. دلیل این وضعیت غیرمعمول، بی‌اعتمادی عمیق میان طرفین مذاکره است.
با بازگشت ترامپ به قدرت، این بی‌اعتمادی تشدید شده است. پیش از این، ترامپ به صورت علنی تهدید کرده بود که اگر ایران در خصوص برنامه هسته‌ای با آمریکا به توافق نرسد، ایالات متحده، ایران را به گونه‌ای بی نظیر بمباران خواهد کرد.
همزمان با این اظهارات، در ۷ آوریل (۱۸ فروردین)، «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل از کاخ سفید بازدید کرد. با جمع‌بندی اظهارات ترامپ در پاسخ به خبرنگاران در حاشیه این دیدار، مواضع او را می‌توان اینگونه خلاصه کرد: اولاً مذاکرات «مستقیم» است نه غیرمستقیم؛ ثانیاً، در صورت شکست مذاکرات، ایران با خطرات بزرگی روبرو خواهد شد؛ و ثالثاً خط قرمز آمریکا و اسرائیل تضمین عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای است.
با تعیین مهلت دو ماهه برای مذاکره و صدور تهدیدات توسط ترامپ، این سؤال مطرح می‌شود که آیا در صورت شکست مذاکرات، آمریکا واقعاً حمله نظامی انجام خواهد داد؟ در حال حاضر هر دو طرف در حال تدارک برای بدترین سناریو هستند.
تحت فرمان ترامپ، آمریکا در حال تجهیز نیروهایش در خاورمیانه است. اعزام جنگنده‌های اف-۳۵، ناوگان ناوهای هواپیمابر و سامانه‌های پاتریوت به منطقه در دستور کار قرار دارد. از سوی دیگر، ایران نیز با آزمایش‌های پیاپی موشک‌های هایپرسونیک، تقویت تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی و هشدار به همسایگان مبنی بر عدم اجازه استفاده از پایگاه‌هایشان توسط نیروهای آمریکایی، به این تحرکات پاسخ داده است. این منطق تشدید تقابل نظامی، شباهت به فضای پیش از جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ دارد.
در مواجهه با این تنش‌ها، یک سئوال دیگر نیز مطرح می‌شود که مسئولیت بازسازی اعتماد بیشتر بر دوش کدام طرف است؟
در بحران کنونی، کفه مسئولیت به‌روشنی به سمت ایالات متحده سنگینی دارد، و این موضوع در سطح جامعه بین‌المللی نیز به‌نوعی به‌عنوان یک اجماع تلقی می‌شود. آمریکا که به‌طور یکجانبه از برجام خارج شد و نقش پررنگی در تشدید بحران داشت، باید با نشان دادن حسن نیت سیاسی و رویکردی مبتنی بر احترام متقابل وارد گفت‌وگو شود و از مسیرهای نادرستی مانند تهدید نظامی و فشار حداکثری فاصله بگیرد—رویکردهایی که با شرایط فعلی این کشور هیچ‌گونه هم‌خوانی ندارد.
کلید حل این معما در گرو آن است که آیا آمریکا می‌تواند با پذیرش مسئولیت تاریخی خود، نه با شعار که با عمل، پایه‌های مذاکره را بازسازی کند. راهکار سیاسی-دیپلماتیک همیشه تنها انتخاب صحیح است و نقطه آغاز این مسیر، پایان منطق هژمونی و بازگشت به چندجانبه‌گرایی است.
